بررسی تطبیقی مفاهیم دینی و عرفانی بگودگیتا با مثنوی مولوی

چکیده: بی تردید «بگودگیتا» و «مثنوی معنوی» نه تنها یکی از مهم ترین آثار عرفانی و ادبی آیین برهمنی و عرفان اسلامی بلکه جهان بشری به شمار می روند. آن دو علیرغم اینکه هر کدام به حوزه ی دینی، فکری، فرهنگی، قومی و جغرافیایی خاصی تعلق دارند، از آنجا که از حقیقتی واحد سخن می گویند از بسیاری شباهتها و موازنه های مفهومی یکسان و شگفت انگیزی برخوردارند، هرچند اختلافها و تفاوتهای قابل توجهی هم به چشم می خورد. نظر به اهمیت هر دو اثر و تأثیرگذاری غیرقابل انکار آن دو بر تفکرات دینی و عرفانی بشری به ویژه سرزمین پهناور هند و ایران، این رساله بحث و بررسی و در نهایت مقارنه و تطبیق مباحث مطرح شده در این دو میراث عظیم جهانی را بر اساس کارکرد و شباهتهای قابل قیاس، موضوع پژوهش خود قرار می دهد. بر این اساس این رساله در سه فصل تنظیم و تدوین گردیده است: بدین معنی که در فصل اول بعد از مقدّمه ای بر هندوئیسم و عرفان هندی و معرّفی اجمالی بگودگیتا، مفاهیم و موضوعات مندرج در گیتا در سه بخش مستقل خداشناسی، جهان شناسی و انسان شناسی با زیربخشهای خاص خود مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. در فصل دوّم تحقیقی از همین نوع در باب عرفان اسلامی و عرفان مولانا در مثنوی معنوی صورت پذیرفته و همچون گیتا آراء و دیدگاههای مولانا در سه بخش مستقل خداشناسی، جهان شناسی و انسان شناسی با زیربخشهای خود به تفصیل مورد بحث و بررسی و امعان نظر واقع می شود. در نهایت فصل سوم به مقارنه و مقایسه ی مفاهیم مورد اشاره در دو فصل پیشین اختصاص می یابد بدینگونه که در بخش اول به مقایسه ی کلی دو منظومه ی موضوع پژوهش می پردازد و بخش دوم بر اساس دو فصل نخستِ رساله در سه زیربخش خداشناسی، جهان شناسی و انسان شناسی به مقایسه و تطبیق و بیان موارد تشابه و احیاناً موارد اختلاف این دو اثر عظیم و ارزشمند انسانی دست می یازد و زمینه های درک دقیق و فهم عمیق مطالب و مفاهیم مندرج در آنها را فراهم می آورد. کلیدواژه ها: خدا، اوتاره، وحدت وجود، جهانشناسی، انسان، عشق و بکتی، نفس و رستگاری.